تولید سبز- سرمایه‌گذاری سبز بانک‌ها در ایران نه تنها یک گزینه مطلوب، بلکه یک ضرورت اقتصادی و زیست‌محیطی است که بانک مرکزی ج.ا.ایران کمتر بدان توجه نشان داده است! بحران‌های اکولوژیکی، از تخریب جنگل‌ها گرفته تا کاهش سطح سفره‌های زیرزمینی، به همراه پیامدهای اقتصادی ناشی از این روند، نشان‌دهنده اهمیت گذار به سیاست‌های مالی پایدار است. در این میان، نقش بانک‌ها، به عنوان مراکز اصلی تأمین مالی، در هدایت سرمایه‌ها به سمت پروژه‌های سبز و پایدار برجسته‌تر می‌شود. ایران با مشکلاتی نظیر تخریب جنگل‌ها، فرسایش خاک، کاهش سطح سفره‌های زیرزمینی و آلودگی هوا مواجه است. بر اساس گزارش‌های مرکز تحقیقات، زیان اقتصادی ناشی از بی‌توجهی به محیط زیست در کشور سالانه حداقل ۸.۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود. این بحران‌ها نه‌تنها سلامت عمومی را تهدید می‌کنند، بلکه هزینه‌های اقتصادی سنگینی را نیز به کشور تحمیل می‌کنند. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاری سبز بانک‌ها می‌تواند به عنوان راهکاری برای کاهش این هزینه‌ها و بهبود وضعیت زیست‌محیطی کشور مطرح شود.
با توجه به نظام تأمین مالی بانک‌محور ایران، لازم است بانک‌ها با هدایت بخش قابل توجهی از سرمایه‌ها به سمت پروژه‌های پایدار، نه‌تنها از محیط زیست محافظت کنند، بلکه زمینه‌ساز رشد اقتصادی پایدار نیز باشند. تخصیص منابع به انرژی‌های تجدیدپذیر مانند نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، یکی از نخستین گام‌ها در این مسیر است که موجب کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و کاهش انتشار گازهای آلاینده می‌شود موضوعی که تا خاموشی ها گسترده نشد به صورت جدی به آن نپرداختیم. حمایت از کسب‌وکارهای دوستدار محیط زیست و ارائه تسهیلات با نرخ بهره ترجیحی به شرکت‌هایی که شاخص‌های پایداری را رعایت می‌کنند، یکی دیگر از راهکارهای مؤثر در این زمینه است. اصلاح معیارهای اعطای تسهیلات از طریق اعمال شاخص‌های ESG (محیط زیست، مسئولیت اجتماعی و حاکمیت شرکتی) در ارزیابی طرح‌های سرمایه‌گذاری، نیز می‌تواند منجر به هدایت منابع مالی به سمت پروژه‌های پایدار شود. علاوه بر این، ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری سبز و تأمین مالی پروژه‌های پایدار از طریق انتشار اوراق قرضه سبز، به بانک‌ها این امکان را می‌دهد تا منابع لازم برای توسعه زیرساخت‌های زیست‌محیطی را فراهم کنند. همکاری با نهادهای دولتی و خصوصی برای توسعه سیاست‌های مالی پایدار و حمایت از پروژه‌های زیست‌محیطی نیز یکی از اقداماتی است که بانک‌ها می‌توانند در راستای آن گام بردارند. اما پذیرش استانداردهای بین‌المللی مرتبط با گزارش‌دهی زیست‌محیطی، از جمله توافقنامه پاریس و استانداردهای GRI (گزارش‌دهی پایداری)، می‌تواند شفافیت مالی بانک‌ها را افزایش داده و اعتماد عمومی را به سیاست‌های بانکی تقویت کند. اصول بانکداری مسئولانه نیز تعهد مؤسسات مالی به کاهش اثرات منفی بر محیط زیست را تقویت می‌کند.
در سطح بین‌المللی، نمونه‌های موفقی از سرمایه‌گذاری سبز توسط بانک‌ها مشاهده می‌شود، بانک جهانی از طریق تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی سبز در کشورهای در حال توسعه، نقش خود را در گسترش سیاست‌های پایدار ایفا کرده است. علاوه بر این، برنامه اوراق قرضه سبز که توسط انجمن بین‌المللی بازار سرمایه (ICMA) توسعه یافته است، به نهادهای مالی کمک کرده تا با حفظ شفافیت، منابع لازم برای پروژه‌های محیط‌زیستی را تأمین کنند.
در نهایت این که سرمایه‌گذاری سبز توسط بانک‌ها در ایران، علاوه بر تأثیر مثبت بر محیط زیست، موجب کاهش هزینه‌های اقتصادی ناشی از تخریب منابع طبیعی و آلودگی خواهد شد. با توجه به شرایط موجود این مسیر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت برای حفظ پایداری اقتصادی و اکولوژیکی کشور در آینده است. پذیرش این واقعیت و اقدام مؤثر در جهت اجرای سیاست‌های مالی پایدار، می‌تواند زمینه‌ساز توسعه‌ای متوازن و آینده‌ای قابل اطمینان برای نسل‌های آتی باشد. توجه به معیارهای پایداری و اتخاذ استانداردهای بین‌المللی نه تنها باعث افزایش بهره‌وری اقتصادی می‌شود، بلکه نقش مؤثر بانک‌ها را در حفظ محیط زیست و توسعه پایدار بیش از پیش تقویت خواهد کرد.
نویسنده: مریم شیرازی
