تولید سبز - دیگر همه می دانیم که تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی به جمع بزرگ‌ترین چالش‌های بشر افزوده شده است. یکی از راه‌های مؤثر برای مقابله با این چالش، محاسبه و کاهش رد پای کربن (Carbon Footprint) است. رد پای کربن مقدار گازهای گلخانه‌ای (به ویژه دی‌اکسید کربن) است که یک فرد حقیقی یا حقوقی (شرکت) به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم از طریق فعالیت‌های روزمره خود تولید می‌کند. در این مقاله با توجه به تفاوت های انسانها در ایجاد ردپای کربن، با استفاده از روش میانگین، به بررسی مراحل محاسبه رد پای کربن یک فرد انسانی به عنوان نمونه ای از 7میلیارد نفر انسان روی کره زمین می پردازیم:
شناسایی منابع اصلی تولید کربن
اولین گام در محاسبه رد پای کربن، شناسایی منابع اصلی تولید گازهای گلخانه‌ای است. این منابع شامل استفاده از خودرو، هواپیما، قطار یا وسایل نقلیه عمومی. مصرف برق، گاز و سوخت‌های فسیلی برای گرمایش و سرمایش. مصرف گوشت، لبنیات و محصولات غذایی که تولید آن‌ها انرژی زیادی مصرف می‌کند.خرید محصولاتی که در تولید یا حمل‌ونقل آن‌ها گازهای گلخانه‌ای زیادی تولید شده است ومیزان زباله‌ای که تولید می‌کنیم و نحوه دفع آن (مانند دفن زباله یا بازیافت) می شود.
استفاده از ابزارهای آنلاین محاسبه رد پای کربن
در حال حاضر برای محاسبه رد پای کربن، ابزارهای کاربردی متعددی وجود دارند که به محاسبه ردپای کربن کمک می کنند، این ابزارها با پیوند باهوش مصنوعی قابلیت این را دارند که با جمع آوری اطلاعات مورد نیاز که معمولاً شامل پرسش هایی در مورد سبک زندگی، مصرف انرژی و عادت های روزمره می شود، میزان تولید ردپای کربن برای هر نفر را محاسبه کنند ابزارهایی چون
- Carbon Footprint Calculator (carbonfootprint.com)
- WWF Footprint Calculator (footprint.wwf.org.uk)
- EPA Carbon Footprint Calculator (
روش جمع آوری داده ها ؟
برای محاسبه دقیق رد پای کربن، می‌توان داده‌های شخصی را جمع‌آوری کرد. این داده‌ها شامل مواردی چون میزان برق و گاز مصرفی بر اساس قبض‌های صادر شده برای هر یک و مسافت‌های طی شده با خودرو، هواپیما یا وسایل نقلیه عمومی و مقدار غذای مصرف شده از جمله میزان مصرف گوشت، لبنیات و مواد غذایی وارداتی و همچنین مقدار زباله تولید شده و مقدار بازیافت مواد مصرفی و درصد بازیافت آن می تواند باشد.
محاسبه رد پای کربن به‌صورت سنتی
اما محاسبه رد پای کربن راه حل دیگری هم دارد و آن محاسبه سنتی یا دستی بر اساس فرمول‌های مشخص است، برای مثال: در بخش کصرف برق، می دانیم که تولیدهر کیلووات‌ساعت برق بر اساس نوع تولید معادل ۰.۵ تا ۱ کیلوگرم دی‌اکسید کربن تولید می کند.همچنین در بخش حمل و نقل مصرف یک لیتر بنزین یا گازوئیل معادل ۲.۳ کیلوگرم دی‌اکسید کربن تولید می کند.و یا هر کیلومتر پرواز معادل حدود ۰.۲ کیلوگرم دی‌اکسید کربن برای هر نفردر فضا آزاد می کند. حال با استفاده از این اطلاعات می توان ردپای کربنی را در هر بخش محاسبه کرد. عددی که از محاسبات بالا به‌دست می‌آید نشان‌دهنده میزان دی‌اکسید کربنی است که فرد در مدت زمان مشخص تولید می‌کند. این عدد را می‌توان با میانگین های بین المللی مورد مقایسه قرار داد.
بر اساس داده های منابع بین المللی، میانگین جهانی رد پای کربن برای یک نفر در سال حدود ۴ تا ۵ تن دی‌اکسید کربن است و این در حالی است که هدف گذاری انجام گرفته برای کاهش تغییرات اقلیمی، تولید کمتر از ۲ تن دی‌اکسید کربن به‌ازای هر نفر در سال می باشد و این یعنی این که جهان برای رسیدن به هدف گذاری انجام شده در کنوانسیون پاریس باید در سبک زندگی خود تعییرات عمیقی را بوجود آورد. از جمله:
- استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مثل نصب پنل‌های خورشیدی یا توجیح پذیر کردن خرید برق از منابع تجدیدپذیر.
- کاهش مصرف انواع گوشت مثل کاهش مصرف گوشت قرمز و جایگزینی آن با غذاهای گیاهی.
- استفاده از حمل و نقل پایدار مثل پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری یا استفاده از وسایل نقلیه عمومی.
- کاهش زباله مثل گسترش بازیافت، کمپوست کردن و کاهش مصرف محصولات یک‌بارمصرف.
- صرفه‌جویی در انرژی مثل خاموش کردن لامپ‌های اضافی، استفاده از وسایل کم‌مصرف و عایق‌بندی خانه.
ارایه شاخص‌های کمی برای محاسبه رد پای کربن:
حال برای درک بهتر تأثیر فعالیت‌های مختلف انسانی بر محیط زیست یا به عبارتی ردپای کربن انسانیف نگاهی به، شاخص‌های کمی در ارتباط با رفتارهای مصرفی و تاثیر آن بر ردپای کربن می اندازیم:
- برای تولید یک کیلووات‌ساعت برق معادل ۰.۴ تا ۱ کیلوگرم دی‌اکسید کربن تولید می شود
- با مصرف هر متر مکعب گاز طبیعی ۲ کیلوگرم دی‌اکسید کربن منتشر می شود. (با تولید 830میلیون تن گاز طبیعی در روز در ایران رقمی معادل1660000000 تن دی اکسید کربن در روز تولید و در فضا ازاد می شود که بر این اساس سرانه هر ایرانی 19.3 تن در سال می شود.)
- با مصرف یک لیتر بنزین معادل حدود ۲.۳ کیلوگرم دی‌اکسید کربن ازاد می شود.
- با انجام یک کیلومتر پرواز معادل حدود ۰.۲ کیلوگرم دی‌اکسید کربن.
- با تولید یک کیلوگرم گوشت قرمز حدود ۲۷ کیلوگرم دی‌اکسید کربن آزاد می شود.
با دفن هر یک کیلو گرم زباله معادل ۱ کیلوگرم دی‌اکسید کربن آزاد می شود.
مثال محاسبه رد پای کربن یک فرد فرضی:
- مصرف برق: ۳۰۰ کیلووات‌ساعت در ماه (۳۶۰۰ کیلووات‌ساعت در سال) → حدود ۱.۸ تن دی‌اکسید کربن.
- مصرف گاز: ۱۰۰ متر مکعب در ماه (۱۲۰۰ متر مکعب در سال) → حدود ۲.۴ تن دی‌اکسید کربن.
- رانندگی: ۱۰۰۰ لیتر بنزین در سال → حدود ۲.۳ تن دی‌اکسید کربن.
- پرواز: یک پرواز ۵۰۰۰ کیلومتری → حدود ۱ تن دی‌اکسید کربن.
- غذا: مصرف متوسط گوشت و لبنیات → حدود ۲ تن دی‌اکسید کربن.
- زباله: ۵۰۰ کیلوگرم زباله در سال → حدود ۰.۵ تن دی‌اکسید کربن.
جمع کل: تولید ۱۰ تن دی‌اکسید کربن در سال که با هدف گذاری تولید 2 میلیون تن تولید جهانی کربن صفر و
محاسبه رد پای کربن نه تنها به ما کمک می‌کند تا تأثیر خود بر محیط زیست را درک کنیم، بلکه راه‌هایی برای کاهش این تأثیر ارائه می‌دهد. با تغییرات کوچک در سبک زندگی، می‌توانیم به کاهش تغییرات اقلیمی و حفظ محیط زیست کمک کنیم. هر فرد می‌تواند نقش مهمی در این زمینه ایفا کند و این راهکاری است که هر چه سریعتر باید در پیش بگیریم.
گردآوری، تهیه و تنظیم: مریم شیرازی
