بررسی حسابداری سبز پالایشگاه نفت تهران

تولید سبز-  حسابداری سبز با وارد کردن متغیرهای ESG ، حسابداری سنتی را با چالش روبرو کرده است. در این میان شرکت ها در قالب حسابداری سنتی اهداف و وظایف خود را تعریف و صورت های مالی خود را بر اساس سود و زیان فی مابین خریدار و مشتری و قواعد قدیمی تنظیم و منتشر می کنند این در حالی است که در حسابداری پایدار لزوم شفافیت در اعمال سرمایه گذاری و هزینه کرد در بخش شاخص های محیط زیستی، اجتماعی و شرکتی امری اجتناب ناپذیر و مورد تاکید مراجع بین المللی قرار گرفته است. در این گزارش نگاهی خواهیم داشت به حسابداری سبز در شرکت پالایش نفت تهران.

  شتران یا همان پالایش نفت تهران (شهید تندگویان) با ظرفیت پالایش اسمی ۲۵۰ هزار تن نفت خام ( در برخی منابع ۲۳۵ هزار بشکه اعلام شده است) در روز سهم ۱۵ درصدی در بخش پالایش نفت کشور را در اختیار دارد. این پالایشگاه در سال ۱۳۴۷ تأسیس شد و در حال حاضر مشتمل بر دو پالایشگاه جنوبی و شمالی است، که تأسیسات آن در جنوب تهران ( شهر ری) مستقر می‌باشد.

شتران۱ درصد بنزین، ۱۶ درصد گازوئیل، ۳۰ درصد نفت گاز، ۲۱ درصد نفت کوره و ۵ درصد سایر فرآورده های نفتی کشور را در واحد های تقطیر( تقطیر در جو و تقطیر در خلاء. واحد آماده سازی روغن در خلاء) واحد کاهش ویسکوزیته واحد گاز مایع، واحدهای تصفیه (هیدروژنه کردن نفتا، نفت سفید و گاز نفت) واحد هیدروژن، واحد ایزومریزاسیون واحد تبدیل کاتالیزوری بستر ثابت واحدهای جانبی گوگرد تولید می کند.

تا چند ماه گذشته نفت خام مورد نیاز پالایشگاه تهران بطور روزانه توسط شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب و از طریق دو خط لوله ۲۴ و ۲۶ اینچ، از میدان نفتی مارون و میدان نفتی اهواز، واقع در استان خوزستان، تأمین می‌شد اما در ماه های اخیر فعالیت هایی برای استفاده از نفت وارداتی از کشورهای حوزه دریای خزر به جای بخشی از نفت منتقل شده از حوزه های نفتی جنوب کشور به این پالایشگاه انجام گرفته است.)

موضوع فعالیت این شرکت آنگونه که در آگهی ثبت آن آمده خرید نفت خام از شرکت ملی نفت ایران و عملیات پالایش و فرآورش نفت خام وسایرهیدروکربورها،ساختن فرآورده های نفتی ازقبیل بنزین، نفت سفید، گازوئیل،… و البته فروش کلیه محصولات پالایشگاه به هر نوع مصرف کننده یا خریدار است.

معرفی مدیرعامل و اعضای هیات مدیره:

از فروردین ماه ۱۴۰۳ , هیات مدیره شتران، محسن ایران زاد را به سمت مدیرعامل این شرکت پالایش نفت تهران منصوب کرد .

 تا تاریخ ۱۴۰۳/۰۱/۱۵ترکیب هیات مدیره شتران به ترتیب زیر بوده است:

-تولید محصول در شتران

بر اساس گزارش فعالیت این شرکت که در سامانه جامع اطلاع رسانی ناشران منتشر شده است، شتران از ابتدای سال مالی خود (۳۰/۱۲) تا تاریخ  منتهی به ۳۱ خرداد ۱۴۰۳ به میزان با فرض این که یک پالایشگاه با خوراک روزانه ۲۳۵ هزار بشکه نفت خام و مصرف روزانه ۳۳۷۰۰۰۰ متر مکعب گاز مایع به عنوان سوخت و تولید۴۳۴۲۸  متر مکعب گاز مایع و۱۶۵ متر مکعب پروپان، ۵۹۸۳۸ متر مکعب سوخت جت سبک و ٢٠٢,٢٢۴ متر مکعب بنزین معمولی و ۱۱۶۴۳ متر مکعب نفتای سبک و ١١,٠۵٨  متر مکعب نفتای سنگین و ۴٠٧,٢٠١ متر مکعب نفت گاز کمتر از ۱۰ پی پی ام و ۶,۵٩۶  متر مکعب نفت گاز مساوی ۱۰ پی پی ام و ١٩,١٠١ متر مکعب نفت گاز ۲۵۰۰ با  پی پی ام و ٣٠,١۴٣ متر مکعب نفت گاز بیشتر از ۵۰۰۰ پی پی ام و ٢۴٢,٧٩۵ متر مکعب نفت کوره  با ویکوزیته ۳۸۰ سی اس تی و ٣٠,٠۵٩ متر مکعب روغن خام سبک و ۴٨,٣٣٧ متر مکعب روغن خام سنگین و ٢,٨۶۴ متر مکعب آیزوریسایکل و۷۴۲۷۵ متر مکعب وکیوم باتوم و۴۱۹۵ متر مکعب گوگرد و با ظریب بهره وری انرژی ۶۵ درصد و نرخ تولید ضایعات ۰.۵  پوند در هر پوند محصول، تولید کرده است.

همچنین در گزارش ارایه شده به کدال، از ابتدای سال مالی شرکت در تاریخ مورد بررسی، شتران ۱۸۰۷۴۱۶۳۶ متر مکعب گاز طبیعی را به عنوان سوخت مصرف کرده است.

طرح های مهم مرتبط با تولید:

الف: افزایش کیفیت بنزین سازی پالایشگاه بواسطه افزایش عدد اکتان برش نفتای سبک ( ایزومریت) جهت مخلوط کردن با بنزین پالایشگاه در راستای دستیابی به استاندارد یورو ۴ برای فرآورده بنزین است. درپالایشگاه تهران بنزین بر اساس عدد اکتان(RON) به دو نوع معمولی و سوپر تقسیم می شود. حداقل عدد اکتان برای بنزین معمولی و سوپر به ترتیب ۸۷ و ۹۵ می باشد.

(همپاری  یا ایزومری شدن نفتای سبک می تواند به میزان قابل توجهی عدد اکتان در برش های سبک بنزین را افزایش دهد. به ویژه زمانی که همراه با فرایندهایی به کار رود که هدف آن رعایت محدودیت های گوگرد و بنزن (EURO 2005) در بنزین است. ایزوآلکانها بدلیل داشتن عدد اکتان بالا، درصد گوگرد پائین و نداشتن آروماتیکها جهت مصارف سوختی بسیار مورد توجه قرار گرفته اند. با این حال باید توجه داشت که در فرایند همپاری که نفتای سبک یا نرمال پارافین‌ها (عموما ۵ یا ۶ کربنه) به ایزو پارافین‌های شاخه‌دار تبدیل می‌شوند، فرایند مزبور در اثر ترکیب نفتا سبک با هیدروژن خالص در راکتور و در حضور کاتالیست پلاتین در دمای ۱۰۰-۲۰۰ درجه سلسیوس انجام می شود.( در حال حاضر اطلاعاتی درباره مدیریت گرمای تولید شده در دست نیست)

ب: تغییر نفت خام خوراک پالایشگاه به مخلوطی از نفت خام ایران و نفت خام کشورهای حوزه دریای خزر و نفت خام مخلوط دزفول و مارون، ارتقاء کیفیت فرآورده های نفت سفید و نفت گاز مطابق استاندارد یورو ۵ و رعایت الزامات زیست محیطی با افزودن واحد های جدید ومدیریت انرژی، کاهش سوخت و ضایعات که به مرحله اجرا رسیده است.

اطلاعات بورسی:

شرکت پالایش نفت تهران بر اساس آخرین اطلاعات سامانه بورس تهران تحت تحت نماد شتران، با کد صنعت ISIC( (232005 و سرمایه ثبتی ۳۹۰۰۰۰۰۰۰ فعالیت می کند

در زمان تنظیم این گزارش وضعیت نماد شتران به ترتیب زیر بود:

وضعیت معاملاتی مجاز

بازار ثبت شده: بورس –بازاراول – تابلو فرعی

تعداد سهام: ۳۹۰میلیارد

حجم مبنا: ۴۵۳۰۰۱۱۳

آخرین قیمت:  ۲,۶۳۱

حجم مبنا: ۴۳.۳

سهام شناور: ۵۱%

ارزش بازار:B 1,026,090

EPS= 508

P-E= 5.18

جمع دارایی ها در پایان ۱۴۰۲ = ۷۳۴۲۷۷۹۳۵ میلیون ریال

جمع بدهی ها در پایان ۱۴۰۲= ۱۱۴۰۹۶۲۸۸ میلیون ریال

درآمد های عملیاتی شرکت در پایان ۱۴۰۲: ۲۲۵۰۲۰۰۱۸۳ میلیون ریال

بر اساس صورت های مالی حسابرسی شده در پایان ۱۴۰۲ سود خالص این شرکت ۱۹۷۹۳۷۸۷۰ میلیون ریال اعلام شد است.

انجام مسئولیت اجتماعی در شتران:

بر اساس اطلاعات منتشر شده در پایگاه اینترنتی شتران، این شرکت در سال ۱۴۰۲ مبلغ ۲۲۱۵۸۶۴۲۹۴۹۰ تومان هزینه ریالی و به میزان  ۱۰۰۰۰۰۰۰ یورو  در طول ۵ سال  از ۱۳۹۷( سالی ۲میلیون یورو به صورت متوسط و  ۳۳۵۰۰۰۰۰۰ میلیون دلار جهت یک پروژه تولید برق خورشیدی با  ۵ درصد پیشرفت ( ۱۶۷۵۰۰۰۰ دلار) در سال ۱۴۰۲ هزینه کرده است.

۱۶۷۵۰۰۰۰ میلیون یورو(  + ۲۲۰۰۰۰۰۰ دلار هزینه ارزی مسئولیت اجتماعی شتران در ۱۴۰۲

۸۳۷۵۰۰۰۰۰۰۰۰+ ۴۵۵۰۰۰۰۰۰۰۰  = ۱۱۰۴۵۸۶۴۲۹۴۹۰ تومان

هزینه های ارزی این شرکت نیز ۱۰ میلیون یورو برای مدیریت پساب این شرکت با پیشرفت ۷۰ درصد و ۳۳۵ میلیون دلار برای احداث نیروگاه خورشیدی ۵۰ مگاواتی باپیشرفت ۵ درصد بوده است.

علاوه بر موارد فوق بر اساس تبصره ۱ ماده ۳۸ قانون مالیات بر ارزش افزوده، واحدهای تولیدی آلاینده محیط زیست که استانداردها و ضوابط حفاظت از محیط زیست را رعایت نمی‌نمایند، طبق تشخیص و اعلام سازمان حفاظت محیط زیست (تا پانزدهم اسفند ماه هر سال برای اجراء در سال بعد)، همچنین پالایشگاههای نفت و واحدهای پتروشیمی، علاوه بر مالیات و عوارض متعلق موضوع این قانون، مشمول پرداخت یک درصد (۱%) از قیمت فروش به عنوان عوارض آلایندگی می‌باشند. از این جهت نیز شتران طبق قانون مکلف به پرداخت ۱ درصد از قیمت فروش محصولات خود به عنوان عوارض آلایندگی می باشد که رقم های پر اختی از این تبصره را نیز می توان در ستون پرداخت های مسئولیت ها یاجتماعی پالایشگاه تهران قرار داد .

(اطلاعات ناشی از بازرسی سازمان محیط زیست و گزارش های آن در ارتباط با میزان آلودگی واحد های تولیدی و رعایت استانداردهای زیست محیطی به صورت عمومی منتشر نمی شود).

الف: هزینه های زیست محیطی شتران

بیایید در نظر بگیریم که یک پالایشگاه نفت با مصرف روزانه ۲۵۰ هزار بشکه نفت و با ویژگی های شتران، با توجه به شاخص های ESG  چه میزان هزینه های اجتماعی دارد ( این شاخص ها و اعداد بر اساس شاخص های بین المللی درج و محاسبه شده اند و با توجه به شرایط تحریم و نوع تحویل سوخت و خوراک و خرید محصول و توزیع و مصرف و همچنین حمایت های قانونی مستقیم و غیر مستقیم دارای تغییرات معنا داری باشد/.

برای برآورد این مهم باید مقدار گازهای گلخانه ای. حرارت تولید شده ، مقدار مواد سمی و آلوده کننده محیطی، میزان ذرات معلق تولید میزان اب و اکسیژن مصرفی بررسی و آنها را بر اساس نرخ های روز براورد کنیم. بر اساس اطلاعات درج شده در کدال، شتران از آغاز سال مالی تا ۳۱ خرداد ماه ۱۴۰۳ برای تولید محصول ۱۸۰۷۴۱۶۳۶ متر مکعب گاز طبیعی را به عنوان سوخت مورد استفاده قرار داده است. در همین زمان و براساس تولید اسمی مصرف ۲۵۰ هزار تن نفت خام به عنوان خوراک پالایشگاه، هر اه با فرض بازده سوخت گاز مصرفی ۳۵٪، می توان تصویری کلی و اجمالی از هزینه های زیست محیطی و هزینه های اجتماعی فعالیت شتران ارایه داد.

تولید گازهای گلخانه ای:

تخمین انتشار گازهای گلخانه ای کار پیچیده است، زیرا به عوامل مختلفی مانند انواع سوخت، فرآیندهای احتراق و عوامل انتشار بستگی دارد. با این حال، ما می‌توانیم بر اساس فاکتورهای انتشار معمولی برای محصولات مختلف، تخمینی از این متغییر مهم داشته باشیم.

برای محاسبه انتشار گازهای گلخانه ای از پالایشگاه، باید میزان انتشار CO2e (معادل دی اکسید کربن) حاصل از فرآیند پالایش نفت خام و احتراق گاز طبیعی را محاسبه کنیم.

پالایش نفت خام:

مجموع انتشار CO2e از پالایش نفت خام: تقریباً ۲۸۳,۵۱۵,۵۰۰ متر مکعب × ۰.۸۷ × ۰.۲۱ کیلوگرم CO2e / لیتر ≈ ۴۷,۴۳۵,۲۷۱ کیلوگرم CO2e

احتراق گاز طبیعی:

1. ۱. مجموع انتشار گازهای گلخانه ای (به کیلوگرم): ۶۲,۷۴۹,۷۱۲ کیلوگرم CO2e
2. تبدیل به تن: ۶۲۷۴۹۷۱۲ کیلوگرم ÷ ۱۰۰۰ = ۶۲۷۵۰ تن CO2e

مجموع انتشار حرارت ناشی از احتراق گاز طبیعی:

مجموع گرمای تولید شده توسط گاز طبیعی: ۷۱۲,۳۴۱,۱۴۴ MJ

جهت تقریب به ذهن ذکر توجه به این نکته دارای اهمیت است که تنها با انرژی هدر رفته از احتراق گاز مصرفی به عنوان سوخت ( بازدهی ۳۵ %) می توان ۱۰۷۵ تن فولاد را ذوب کرد.

تولید ذرات معلق:

مقدار ذرات معلق تولیدی پالایشگاه برای در دوره مورد بررسی ( سه ماه) تقریباً ۴۴۲۹۲۵ کیلوگرم برآورد می شود.

  ۱-مواد سمی و آلاینده خطرناک:

کل فلزات سنگین تولیدی: ۹۱۹۷۲ کیلوگرم

2. ترکیبات آلی فرار (VOCs):

کل VOCهای تولید شده: ۱۰۳۳۲۴ کیلوگرم

3. ذرات معلق:

همانطور که قبلا محاسبه شد: ۴۴۲۹۲۵ کیلوگرم

مجموع مواد سمی آلاینده و خطرناک تولید شده در دوره زمانی مورد بررسی(  سه ماه):

۹۱۹۷۲ کیلوگرم (فلزات سنگین) + ۱۰۳۳۲۴ کیلوگرم (VOC) + 442925 کیلوگرم (ذرات) ≈ ۶۳۸۲۲۱ کیلوگرم

(بر اساس گزارش یک مقاله علمی  تحت عنوان “بررسی اثرات آلایندگی زیست محیطی فرایندهای پالایش نفت بر روی گیاهان کاشته شده در منطقه شهرری” که در مجله علمی پژوهشی گیاه و زیست بوم توسط سیدحسن زوارموسوی، احمد روح الهی، حمید شیرخانلو و ابراهیم علایی منتشر شد، آمده است که بر اساس بررسی های به عمل آمده در اطراف پالایشگاه تهران و حوالی شهر ری زمین های کشاورزی زیادی وجود دارد که محصول های آن ها به مصرف انسان, دام و طیور می رسد. در این مطالعه مقدار جیوه و نیز گوگرد موجود در سبزیجاتی مانند کاهو, کلم, ریحان و نیز گوجه فرنگی کاشته شده در این مناطق مورد اندازه گیری قرار گرفت. رابطه بین مقدار آلاینده ها در گیاهان نام برده شده و فاصله آن ها از مرکز آلودگی به دقت مورد بررسی قرار گرفت. ۱۶۰ نمونه مختلف از چهار گونه کاهو, گوجه فرنگی, ریحان و کلم جمع آوری شد و آنالیز های مختلف بر روی آن ها انجام شد. در ضمن در تحلیل نتایج, شعاع کاشت نیز در نظر گرفته شد. نتایج به دست آمده از آزمایش ها نشان می دهد که گیاهانی که در قسمت غربی تاسیسات پالایشگاه قرار دارند دارای آلودگی بیش تری نسبت به سایر قسمت ها می باشند. افزایش فاصله از تاسیسات نفتی باعث کاهش آلودگی در گیاهان مورد مطالعه شد. در بافت گیاهانی مانند کاهو و کلم میزان آلایندگی جیوه بیش تری نسبت به سایر گونه های مورد مطالعه وجود داشت. توجه داشته باشیم که بازار اصلی مصرف سبزیجات شهر ری تهران بزرگ با بیش از ۱۴ میلیون نفر جمعیت بدون احتساب اتباع بیگانه است.)

میزان مصرف آب  و اکسیژن شتران در یک دوره سه ماهه

مصرف آب پالایشگاه در سه ماه: حدود ۱۰۴۷۶۰۰۰۰ لیتر (یا حدود ۲۷،۶۹۰ متر مکعب) در یک دوره سه ماهه.) این مقدار آب به معنی برداشت آب از منابع استان تهران به صورت مستمر نیست چرا که در حال حاضر تعداد قابل توجهی از شرکت ها اقدام به تهیه و نصب سیستم های فراوری و بازچرخانی آب بوده و بدین ترتیب از میزان برداشت آب از منابع بیرونی کاسته اند.

مصرف اکسیژن پاالایشگاه در سه ماهه نیز عبارت است از: حدود ۳۵۷۳۳۰ کیلوگرم در یک دوره سه ماهه. ( بر اساس نوع خوراک و سوخت و بهره وری ۶۵ درصدی)

هزینه مسئولیت اجتماعی:

هزینه‌های مسئولیت اجتماعی که به عنوان هزینه‌های اجتماعی یا عوارض خارجی نیز شناخته می‌شوند، هزینه‌هایی هستند که مستقیماً در قیمت بازار یک محصول یا خدمات منعکس نمی‌شوند. در حسابداری زیست محیطی، هزینه های مسئولیت اجتماعی معمولاً با استفاده از روش های مختلفی محاسبه می شود، از جمله:

هزینه مسئولیت اجتماعی را می توان با در نظر گرفتن اثرات اقتصادی، زیست محیطی و بهداشتی مواد سمی و خطرناک منتشر شده توسط شرکت پالایش نفت تخمین زد.

۱- هزینه های مراقبت های بهداشتی:

با فرض هزینه متوسط ​​۱۰۰۰ دلار برای هر نفر (یا ۴۵۵۰۰۰۰۰ تومان با احتساب دلار نیمایی در زمان تنظیم خبر)برای درمان و مراقبت های پزشکی مرتبط با قرار گرفتن در معرض مواد سمی

۶۳۸۲۲۱ کیلوگرم مواد سمی و خطرناک × ۰.۰۵ (تخمین محافظه کارانه افراد مبتلا) ≈ ۳۱۹۱۱ نفر

مجموع هزینه های مراقبت های بهداشتی: ۳۱,۹۱۱ نفر × ۱۰۰۰ دلار برای هر نفر ≈  ۳۱,۹۱۱,۰۰۰

۲-هزینه های اقلیمی:

الف- تأثیرات تغییر آب و هوایی

با فرض قیمت اعتبار کربن ۱۰ دلار به ازای هر تن معادل CO2

۷۱۲,۳۴۱,۱۴۴ مگاژول ÷ ۴,۱۸۴ (تبدیل از مگاژول به تن معادل CO2) ≈ ۱۷۱,۱۳۴ تن معادل CO2

کل اثرات تغییرات آب و هوایی: ۱۷۱۱۳۴ تن معادل CO2 × ۱۰ دلار در تن ≈ ۱,۷۱۱,۳۴۰

هزینه های اقلیمی: ۱,۷۱۱,۳۴۰

بر اساس موارد پیش گفته مجموع هزینه مسئولیت اجتماعی ناشی از فعالیت شتران با ظرفیت اسمی به صورت نسبی به مقدار زیر به دست می آید:

۳۳۶۲۲۳۴۰ دلار

در این محاسبه تقریبی ، هزینه از دست رفتن بهره وری نیروی کار، پاکسازی محیط زیست و… وارد نشده است.

منابع:

“هزینه های بیماری” توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO)

“ارزیابی قرار گرفتن در معرض” توسط آژانس مواد شیمیایی اروپایی اتحادیه اروپا (ECHA)

“قیمت های اعتبار کربن” توسط اتحاد بین المللی کاهش و جبران کربن (ICROA)

“مجله علمی پژوهشی گیاه و زیست بوم”

لطفاً توجه داشته باشید که علی رغم تلاش جهت ارتباط با شرکت پالایش نفت تهران و درخواست بررسی گزارش و اعلام نظر و اعلام اطلاعات مورد نیاز جهت ارتقای روایی محاسبات، این ارتباط برقرار نشد و این گزارش بر اساس اعداد و محاسبات تخمینی و تقریبی تنظیم گردید از این منظر ممکن است بسته به عوامل مختلف خاص پالایشگاه از جمله ظرفیت اسمی و واقعی تصفیه، نوع فناوری و بازدهی و نوع نفت تحویلی با کارکرد شتران دارای تفاوت هایی باشد.

 منبع: ماهنامه اخبار مالی